Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna

Promocję 16 numeru Rocznika Kolskiego rozpoczęto koncertem w wykonaniu uczniów Państwowej Szkoły Muzycznej w Kole.

Z przemówienia dyrektora Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kole i  przewodniczącej Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą  – Aleksandry Kowalskiej:

„Szanowni Państwo,
rolą czasopisma regionalistycznego jest przekazywanie dziedzictwa kultury regionalnej przyszłym pokoleniom, tworzenie pozytywnego wizerunku regionu oraz promocja rodzimych: treści, dziedzictwa i edukacji kulturalnej; oddziaływanie na społeczeństwo i integracja społeczności związanej z regionem.

„Rocznik Kolski” wydawany wspólnie przez Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Kole, Miejski Dom Kultury w Kole, Muzeum Technik Ceramicznych w Kole i Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą pełni funkcje poznawcze, edukacyjne, patriotyczne i integracyjne. Redagowany jest przez pasjonatów regionalizmu oraz osoby związane z danym regionem.

Historia regionu, wiedza o wydarzeniach, które rozegrały się w najbliższym otoczeniu, daje człowiekowi poczucie przynależności do lokalnej wspólnoty doświadczeń, losów, przeżyć. Szesnasty numer „Rocznika Kolskiego” nie zawiedzie Państwa oczekiwań. Zawiera wiele różnorodnych opracowań, które mamy nadzieję zostaną przyjęte z uwagą przez czytelników zainteresowanych dziejami naszego miasta i powiatu. Dziękuję wszystkim zaangażowanym we współtworzenie periodyku – ważnego elementu naszej historii.

Numer rozpoczyna artykuł Mariusza Kaszyńskiego, z którego dowiadujemy się jak powstawała Ochotnicza Straż Pożarna na terenie gminy Brudzew, w czasach Królestwa Polskiego oraz w niepodległej Polsce. Artykuł przybliża postaci prezesów OSP w Brudzewie w okresie międzywojennym: Wacława Kurnatowskiego, Rogera Morsztyna oraz Józefa Kirszkurno (RK nr 15/2022).

dr Mariusz Kaszyński – absolwent Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu (Wydziału Humanistycznego, kierunku – historia). Dr nauk humanistycznych w zakresie historii. Nauczyciel dyplomowany i przewodniczący Zespołu Nauczycieli Historii w Zespole Szkół Technicznych w Kole. Wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Brudzewa im. Wojciecha z Brudzewa. Regionalista, badający dzieje Wielkopolski Wschodniej, szczególnie dzieje Brudzewa i okolic. Autor artykułów o tematyce historycznej zamieszczanych w prasie lokalnej i ogólnopolskiej oraz kilku publikacji książkowych.

Kolejny tekst, Bartosza Kiełbasy, przybliża historię majątku (i jego właścicieli) w Leszczach, w gminie Kłodawa. Tutaj 6 i 7 września 1939 r. stacjonował, przygotowujący się do bitwy nad Bzurą, sztab Armii „Poznań” z gen. Tadeuszem Kutrzebą. Od 1949 r. mieści się tu Centralne Archiwum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, magazynujące rdzenie wiertnicze (wycinki skał).

Bartosz Kiełbasa – regionalista, dziennikarz, magister geografii. Członek Komisji Rewizyjnej Towarzystwa Przyjaciół Konina oraz Towarzystwa Przyjaciół Parku im. Fryderyka Chopina w Koninie. Od 2007 r. związany z czasopismem – „Koniniana”. Publikuje artykuły o charakterze ekumenicznym, historycznym, związane z dawnym dziedzictwem kulturowym Wielkopolski Wschodniej.

O historii koncepcji i zagospodarowania – w okresie międzywojennym – gmachu przy Skwerze Wolności (obecnie Szkoła Podstawowa Nr 1 w Kole) opowiada Konrad Kołodziejski. Inicjatorem budowy nowej siedziby kolskiego gimnazjum był, w 1923 r., starosta kolski Feliks Wilski.

Konrad Kołodziejski – pracownik PiMBP w Kole, absolwent Wydziału Historii Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Pasjonat turystyki militarnej i rekonstrukcji historycznych. Urodził się i mieszka w Kole.

Podstawowymi jednostkami podziału administracyjnego w Kościele katolickim są – diecezja i parafia. Dla usprawnienia działań duszpasterskich ustanowiono dekanat, w skład którego wchodzi około 10 parafii. Marcin Nowacki, w swoim artykule, porusza historię 205-letniego dekanatu kolskiego i jego parafii.

Marcin Nowacki – magister geografii, absolwent Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, nauczyciel geografii w Liceum Ogólnokształcącym Mistrzostwa Sportowego im. Poznańskich Olimpijczyków w Poznaniu.

W numerze znajdują się również dwa teksty Ordo Fratrum Minorum Aleksandra Krzysztofa Sitnika. Pierwszy jest kontynuacją cyklu „Z klasztornej kroniki” i opisuje rok 1963, drugi przybliża postać brata Wiesława F. Murawca, który pracował w kolskim klasztorze jako rekolekcjonista, kapelan szpitala i domu opieki.

dr hab. Aleksander Krzysztof Sitnik OFM – wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej (sekcja Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II). O. Sitnik w swoich pracach podejmuje zagadnienia szeroko rozumianych dziejów prowincji bernardyńskich Zakonu Braci Mniejszych w Polsce, począwszy od 1453 r. do czasów współczesnych. Autor prowadzi także badania naukowe z pogranicza biografistyki, prozopografii i edytorstwa źródeł. Dorobek pisarski o. Sitnika obejmuje 272 pozycje.

W przyszłym roku minie 80. rocznica napadu bandy ukraińskich nacjonalistów na wieś Frankamionkę w powiecie zamojskim. W swoim artykule Piotr Wąsowicz opisuje dzieje rodziny Janusza Ciska, który urodził się i spędził we wsi swoje najmłodsze lata. Po zakończeniu służby wojskowej i zawarciu związku małżeńskiego – w 1969 r. – zamieszkał w gminie Dąbie.

dr Piotr Wąsowicz – ukończył wyższe studia magisterskie UAM w Poznaniu na kierunku – historia. W 2009 r. obronił doktorat w Instytucie Zachodnim w Poznaniu. Trzykrotny seminarzysta Instytutu Yad Vashem. Od wielu lat współpracuje z instytucjami zajmującymi się tematyką holocaustu i procesem prześladowania Żydów na ziemiach polskich.

W dziale „Sylwetki” znajdziecie Państwo dwie prace. Pierwszą – autorstwa Kazimierza Kasperkiewicza – będącą biogramem Józefa Koligota, kolanina aktywnie uczestniczącego w życiu miasta, zaangażowanego w działalność polityczną i społeczną (nota ukazała się po raz pierwszy w postaci aneksu do wydanych w 2012 r. „Kolskich biogramów”). Drugą, będącą tekstem Artura Szafrańskiego, który na łamach „Rocznika Kolskiego” publikuje po raz pierwszy, przybliżającą postać Szymona Szafrańskiego, urzędnika pocztowego w Królestwie Polskim. Szymon Szafrański był dziadkiem ostatniego przedwojennego właściciela fabryki fajansu w Kole, Czesława Freudenreicha.

Kazimierz Kasperkiewicz – regionalista, filolog germański, pedagog. Badacz dziejów Koła i okolic. Jest autorem blisko 200 artykułów o tematyce regionalistycznej, publikowanych w prasie kolskiej, konińskiej oraz periodykach wojewódzkich. Jest autorem i współautorem wielu opracowań monograficznych. Od 2008 r. jest członkiem Komitetu redakcyjnego „Rocznika Kolskiego”. W latach 2001-2006 był współzałożycielem i wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Miasta Koła, a po jego rozwiązaniu, od 2007, prezesem Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą. Funkcję prezesa honorowego pełni od roku 2011. Odznaczony medalem „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, Honorowy Obywatel Miasta Koła.

Artur Szafrański – kolanin od urodzenia, od ponad 20 lat związany z samorządem gminnym i powiatowym. Od 2002 r. jest pracownikiem Starostwa w Kole (od 2019 pełni funkcję sekretarza), a od 2006 r. członkiem Rady Miejskiej w Kole (w kadencji 2014-2018 pełnił funkcję przewodniczącego Rady, a w kadencjach 2010-2014 i 2018-2024 wiceprzewodniczącego). Z wykształcenia jest inżynierem informatykiem, ponadto ukończył studia podyplomowe: z zarządzania środowiskiem UAM w Poznaniu oraz w Szkole Głównej Menadżerskiej Collegium Humanum w Warszawie, gdzie uzyskał dyplom MBA (Master of Business Administration). Jest twórcą portalu internetowego „e-kolo.pl”, jednego z liderów informacyjnych w subregionie konińskim. Ściśle współpracuje z miastem partnerskim Reinbek w Niemczech (był inicjatorem podpisania – 18 czerwca 2018 r. w Kole – umowy w sprawie odnowienia współpracy między miastami). Swoje doświadczenie samorządowe z powodzeniem wykorzystuje w działalności kilku stowarzyszeń, których jest lub był członkiem. Za zasługi dla samorządu – w 2022 r. – został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, nadanym przez Prezydenta RP, oraz brązowym medalem za długoletnia służbę w samorządzie. Od kilku lat zgłębia genealogię rodu Freudenreich.

Nowości wydawnicze są domeną Tomasza Nuszkiewicza, którego bacznej uwadze nie umknęła żadna publikacja, która ukazała się na lokalnym rynku wydawniczym w 2022 i 2023 r.

Tomasz Nuszkiewicz – dyrektor Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, absolwent Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Regionalista, badacz i popularyzator historii. Autor licznych publikacji, artykułów i materiałów z tego zakresu. Wiceprzewodniczący Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Kolskiego”. Wiceprezes Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła n/Wartą i członek komisji rewizyjnej Stowarzyszenia Króla Kazimierza Wielkiego. Odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi i Odznaką Honorową „Za zasługi dla Województwa Wielkopolskiego”.

W ubiegłym roku z czasopismem pożegnał się autor przeglądów wydarzeń w naszym mieście – Ewaryst Jaśkowski. Dziękujemy Panu z całego serca za współstworzenie 15 numerów „Rocznika Kolskiego”, zaangażowanie, wytrwałość i dobre rady. Rubrykę przejęła Aleksandra Kowalska, która ma nadzieję nie zawieść Państwa oczekiwań.

Aleksandra Kowalska – dyrektor Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kole, przewodnicząca Komitetu Redakcyjnego „Rocznika Kolskiego”, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą, sekretarz Zarządu Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego w Poznaniu.

Szanowni Państwo,

160. rocznica powstania styczniowego jest okazją do przypomnienia wydarzeń i ludzi, którzy podejmując walkę z zaborcą rosyjskim myśleli o niepodległej Polsce, dawali świadectwo umiłowania ojczyzny i poczucia narodowego. Ziemia kolska znacząco zaznaczyła obecność w insurekcji styczniowej. To tutaj rozegrało się wiele poważnych bitew i potyczek z armią zaborcy. Doszło do takich w Kole, pod Ignacewem, Brdowem, Przedczem, czy Cieplinami.

8 maja 2023 r. w Sali sesyjnej Ratusza odbyła się sesja popularnonaukowa pt. „Powstanie styczniowe 1863 r. na ziemi kolskiej”, zorganizowana przez Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą i Gminę Miejską Koło. Sesja miała na celu upamiętnienie tych wydarzeń i bohaterów oraz propagowanie wiedzy o historii Koła i regionu.
Niniejsza publikacja zawiera wygłoszone podczas sesji referaty – teksty:

Mariusza Kaszyńskiego z Brudzewa pt. „Brudzewskie echa w powstaniu styczniowym”.
W latach sześćdziesiątych XIX stulecia miasto Brudzew związane było z ziemią kolską. Jego właścicielami była rodzina Kurnatowskich, która brała czynny udział w powstaniu styczniowym. Sam Brudzew pozostawał raczej na uboczu działań zbrojnych. Najbliżej rozegrała się potyczka, do której doszło pod miejscowością Krwony. Konsekwencją udziału Brudzewian w powstaniu styczniowym była utrata praw miejskich.

Konrada Kołodziejskiego z Koła „Starosta kolski Feliks Wilski, przewodniczący komitetu budowy pomnika upamiętniającego powstańców styczniowych poległych w bitwie pod Cieplinami”.
Bitwa pod Cieplinami była jedną z wielu stoczonych w czasie powstania styczniowego. 10 lutego 1863 r., słabo uzbrojony polski oddział stawił czoła dobrze przygotowanym do walki oddziałom rosyjskim i odparł ich atak. To zwycięstwo okupione było krwią 18 poległych powstańców i wielu rannych. W 1925 r. odsłonięto Pomnik Bohaterów 1863 r. w Łucynowie pod Cieplinami. Na uroczystości głos zabrał starosta kolski – Feliks Wilski.

Tomasza Nuszkiewica z Koła „Pomnik Bojowników o niepodległość w Kole”.
W okresie międzywojennym uroczystości związane z obchodami rocznic związanych z powstaniem styczniowym, wcześniej listopadowym, obchodzone były bardzo uroczyście, często przy udziale weteranów powstania. W regionie powstały pomniki i obeliski czczące pamięć o bohaterach walk stoczonych na naszej ziemi. Uroczyste odsłonięcie Pomnika Bojowników o niepodległość nastąpiło 26 sierpnia 1934 r. w Kole.

Dariusza Racinowskiego z Brdowa „Pamięć lokalnej społeczności o bitwie pod Brdowem (29.04.1863) i powstańcach styczniowych. Formy upamiętnienia w latach 2014-2023”Lokalna społeczność od samego początku wzięła na siebie zadanie kultywowania pamięci i opieki nad miejscami związanymi z bitwą pod Brdowem oraz mogiłami powstańczymi znajdującymi się na brdowskim cmentarzu. Szczegółowy opis działań podejmowanych przez brdowską społeczność dla upamiętnienia powstańców styczniowych został zaprezentowany w artykule „Społeczeństwo Brdowa w hołdzie Bohaterom bitwy pod Brdowem” (publikacja ukazała się drukiem w 2013 r. z okazji obchodów 150. rocznicy bitwy). W niniejszym tekście przedstawiono działania lokalnej społeczności w kolejnych latach, aż do 2023 r.

Dariusz Racinowski – mgr bibliotekoznawstwa i informacji naukowej Uniwersytetu Łódzkiego, licencjat filologii polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, ukończył studia podyplomowe: zarządzanie oświatą – Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie oraz psychopedagogika i inne metody alternatywne w nauczaniu – Wyższej Szkoły Języków Obcych w Poznaniu. Pracuje, od 1989 r., w Zespole Szkół w Brdowie, od 2018 r. jest dyrektorem placówki. Działacz społeczny i kulturalny. Przewodniczący Społecznego Komitetu Obchodów 130. rocznicy bitwy pod Brdowem. Koordynator i organizator obchodów 150. rocznicy powstania styczniowego w gminie Babiak, organizator obchodów 160. rocznicy wybuchu powstania styczniowego i bitwy pod Brdowem w gminie Babiak. Jeden z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Brdowskiej, wiceprezes pierwszej i drugiej kadencji. Od 2012 r. wiceprezes Młodzieżowego Klubu Sportowego „Brdów”, od 2018, prezes Uczniowskiego Klubu Sportowego. Autor publikacji o tematyce regionalnej, historycznej, drukowanych w periodykach naukowych, popularnonaukowych oraz prasie lokalnej i ogólnopolskiej. Wydał kilkanaście publikacji książkowych.

Szanowni Państwo,
zdając sobie sprawę z bogactwa historii i tradycji ziemi kolskiej nie ustaniemy w wysiłkach, aby je przybliżać i popularyzować. Oddajemy do rąk Państwa kolejny numer „Rocznika Kolskiego” oraz publikację „Powstanie styczniowe 1863 r. na ziemi kolskiej” z nadzieją na życzliwe przyjęcie.

Wydanie „Rocznika Kolskiego” nie byłoby możliwe, bez przychylności i wsparcia osób prywatnych i zakładów pracy, którym z całego serca dziękujemy.

Dziękujemy wszystkim, którzy przyczynili się do wydania publikacji o powstaniu styczniowym – autorom oraz Gminie Miejskiej Koło.”