To już kolejna odsłona Rocznika Kolskiego. Promocja dwunastego numeru  odbyła się 20 lutego 2020 r. w Sali Sesyjnej Ratusza

Przed rozpoczęciem części oficjalnej wysłuchano koncertu Zespołu wokalnego Sonatka.

Zespół tworzą cztery – niezwykle uzdolnione muzycznie – uczennice Szkoły Podstawowej nr 3 w Kole:  Maja Żylińska, Gabriela Lityńska, Oliwia Walczak i Justyna Królik. Dziewczyny uczą się  pod opieką muzyków-instruktorów – Aleksandry Szacownej-Błaszczyk i Heleny Bartosik. Zespół może poszczycić się  I miejscem zdobytym w  XV Ogólnopolskim Konkursie Piosenki KUMAK 2017 oraz Srebrnym Aplauzem  39. Międzynarodowego Dziecięcego Festiwalu Piosenki i Tańca w Koninie.

Z przemowy Aleksandry Kowalskiej – Dyrektora Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kole:

„Szanowni Państwo,

Pragnę powitać – w imieniu Komitetu Redakcyjnego oraz Wydawców Rocznika Kolskiego – naszych dostojnych Gości, w osobach Panów:  Krzysztofa Witkowskiego – Burmistrza Miasta Koła, Leszka Brzezińskiego – Wiceburmistrza Miasta Koła, Artura Szafrańskiego – Sekretarza Powiatu Kolskiego oraz  Radnych miejskich.

Witam:  autorów, sponsorów, czytelników, media, moich współpracowników z Komitetu redakcyjnego.

Szanowni Państwo,

Rocznik Koski to wydawnictwo, które mówi o naszej przeszłości, a znajomość jej – zwłaszcza tej   regionalnej – jest bardzo ważna i stanowi zachętę do budowania wśród mieszkańców tożsamości i poczucia przynależności lokalnej.

Dwunasty numer Rocznika Kolskiego wydawanego wspólnie przez: Powiatową  i Miejską Bibliotekę Publiczną, Miejski Dom Kultury, Muzeum Technik Ceramicznych i Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą,  zawiera wiele różnorodnych opracowań, które mamy nadzieję,  zostaną przyjęte z uwagą przez czytelników zainteresowanych dziejami naszego miasta i powiatu.

Dziękuję wszystkim zaangażowanym we współtworzenie periodyku, który stanowi ważny element naszej historii.

W obecnym numerze pojawiło się 13 tekstów reprezentujących różną tematykę i rozpiętość chronologiczną.

Dział Artykuły i materiały otwiera tekst Bożeny Gronert-Ubych O społecznym ruchu artystycznym w „Głosie Koła” z lat 1918-1919.  W niepodległej Polsce rynek prasowy był słabo rozwinięty i  należy docenić odnalezienie Głosu Koła, dzięki któremu możemy dowiedzieć się o najważniejszych wydarzeniach – z różnych dziedzin życia miasta –    w pierwszych dniach niepodległej Polski.

Bożena Gronert-Ubych  – absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, podyplomowego Studium Muzealniczego na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Pedagogicznych Studiów Podyplomowych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie. Od 2016 r. pracuje w Miejskim Domu Kultury w Kole jako specjalista ds. organizacji i promocji imprez kulturalnych.  Jest inicjatorką i autorką  projektów edukacyjnych ze środków zewnętrznych: Kolskie średniowieczne spotkania artystyczne, Zagrajmy jak w 1918 oraz  wydarzenie zainspirowane Głosem Koła z 1918/19 r.

30 listopada 1918 r. ukazał się unikatowy –  40. numer Głosu Koła. Jego temat   podjął Kazimierz Kasperkiewicz, opierając się na  kserokopii  udostępnionej przed laty przez śp. Bohdana Hellicha (oryginału  numeru nie ma również w zbiorach Biblioteki Narodowej). Warto zapoznać się z najważniejszymi informacjami, zawartymi w tym numerze, a stanowiącymi  dopełnienie tekstu  Bożeny Gronert-Ubych.

Kazimierz Kasperkiewicz – mgr filologii niemieckiej Uniwersytetu Poznańskiego, emerytowany nauczyciel języka niemieckiego i od 1970 r. tłumacz przysięgły. Honorowy Obywatel Miasta Koła oraz  Honorowy Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła  nad Wartą.

Olędrzy wyznania ewangelickiego na terenach regionu konińskiego pojawili się licznie już w połowie XVIII w. Sprowadzani byli z Niderlandów, aby osuszać, karczować i uprawiać ziemię. Wsie posiadające przy nazwie określenia:  Holendry, Holędry, Olędry, Olęderskie itp, to miejscowości, które nie istniałyby bez osadników. W artykule Bartosza Kiełbasy zaprezentowano osoby aktywnie  i czynnie odkrywające zapomniane elementy dziedzictwa i historii olędrów (wspomnienia, zapomniane cmentarze), zajmujące się tą tematyką nieprofesjonalnie, często z zamiłowania. Ujawnione fakty i miejsca,  poszerzają dotychczasowe piśmiennictwo naukowe i popularnonaukowe,  są także ważne dla zawodowego historyka, czy archiwisty.

Bartosz Kiełbasa – absolwent Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.  Pedagog,   regio­nalista (od 2007 r. członek: Towarzystwa Przy­jaciół Konina, Towarzystwa Przyjaciół Parku im. Fryderyka Chopina oraz Społecznego Komitetu na Rzecz Renowacji Konińskich Nekropolii), członek/założyciel Wielkopolskiego Stowarzyszenia na Rzecz Ratowania Pamięci „Frydhof”,  dziennikarz   związany z miesięcznikiem regionalnym Koniniana (od grudnia 2016 r. redaktor prowadzący dodatku).

Kilkadziesiąt lat temu grupa mieszkańców Koła wyemigrowała do USA. Osiedlili się w Chicago, gdzie założyli klub polonijny Koło nad Wartą.  Historię powstania i działalności Klubu przedstawia w swoim tekście Jacek Skrycki, który podczas pobytu w Chicago przez wiele lat działał w tym Klubie.

Jacek Skrycki – urodził się w Kole, w rodzinie nauczycielskiej. Tu ukończył Szkołę Podstawową Nr 3 i  Liceum Ogólnokształcące. W 1976 r. pracował w bibliotece pedagogicznej, domu kultury oraz w kinie Młoda Gwardia. Rok później  – w Szklarskiej Porębie –  rozpoczął  pracę w Wojskowym Zespole Wypoczynkowym. Zaocznie studiował turystykę i hotelarstwo, ukończył dwuletni kurs przewodnicki i został licencjonowanym przewodnikiem turystycznym (w tym charakterze pracował przez kilkanaście lat). Od połowy lat 90-tych, na podstawie tzw. „zielonej karty” mieszkał i pracował w Chicago, czynnie działał  w  Klubie Koło n/Wartą (zrzeszającym Kolan). W roku 2002 otrzymał obywatelstwo amerykańskie, nie zrzekając się polskiego. Sześć lat później  wrócił do Polski, do Warszawy. Od czterech lat mieszka w rodzinnym  Kole. Aktywnie uczestniczy w życiu miasta i powiatu, angażując się w działalność społeczną i regionalistyczną. Interesuje się przeszłością miasta i zachowaniem pamiątek po przodkach. Odnalazł wśród pamiątek rodzinnych  i przekazał obywatelom miasta – na rzecz Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kole – oryginalne egzemplarze „Głosu Koła” z lat 1918 – 19. Zabytkowe gazety stały się inspiracją do powstania widowiska muzycznego i wernisażu wystawy, który odbył się 3 maja 2019 r.  w Miejskim Domu Kultury.W ubiegłym tygodniu przekazał  Muzeum Technik Ceramicznych własnoręcznie wykonany  album fotograficzny poświęcony Czesławowi Freudenreichowi. Jest członkiem Zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą.

 19 lutego 2019 r. w Ratuszu kolskim,  z okazji 100 –  lecia Powstania Wielkopolskiego,  miało miejsce spotkanie z  Anną Marią Anders, córką generała Władysława Andersa. W czasie spotkania przedstawiono część życiorysu generała  dotyczącą jego udziału w walkach powstańczych na terenie Wielkopolski. Zamieszczony w bieżącym numerze Rocznika … artykuł Piotra Wąsowicza  jest dopełnieniem tego wystąpienia. Autor skupił się przede wszystkim  na zaangażowaniu  Władysława Andersa w tworzenie Armii Wielkopolskiej.

Dr Piotr Wąsowicz – dr nauk humanistycznych. Absolwent Uniwersytetu Adama Mickiewicza  i Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Wieloletni nauczyciel i dyrektor szkół. Obecnie Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki Publicznej w Dąbiu. Autor prac z zakresu historii Polski, m.in. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku w historiografii i publicystyce polskiej oraz publikacji regionalnych dotyczących Dąbia i okolic, w tym Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.

Z artykułu Krzysztofa Witkowskiego dowiemy się jakim majątkiem dysponowała kolska fara w XVII wieku. Inwentarz kościoła  znajduje  się  w staropolskiej księdze miejskiej Koła. Z tego typu inwentarzami spotykamy się   w wizytacjach kanonicznych parafii, rzadziej w aktach miejskich.  Taki wpis do ksiąg  miejskich nadawał mu  urzędową wiarygodność. W  niniejszym artykule przedstawione zostało tłumaczenie tego źródła na  język polski  (w części  tekst oryginalny zapisany jest po staropolsku i tu pisownia została zachowana).

Krzysztof Witkowski – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, mediewista i muzealnik. Specjalista w zakresie public relations. Regionalista, pasjonat i badacz dziejów ziemi kolskiej, zakonu Bernardynów oraz polskiego średniowiecza. Członek Komitetu Redakcyjnego czasopisma naukowego Polonia Maior Orientalis.  Autor licznych książek i artykułów na powyższe tematy. Jego aktywna pracy na stanowisku dyrektora Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, zaowocowała wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, m.in. Odznaką Honorową Za zasługi dla województwa wielkopolskiego. Jest również prawnikiem (aplikantem radcowskim III roku). Od listopada 2018 r. jest burmistrzem Miasta Koła.

W dziale Wspomnienia zamieściliśmy – opracowane przez  Wiktorię  Słodzińską,   uczennicę klasy II b Liceum Ogólnokształcącego  w Kole – wspomnienia Marii Tyrańskiej, mieszkanki Koła, absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, malarki i wieloletniej  pedagożki.   Praca zdobyła pierwsze miejsce w  konkursie Między pokojem a  wojną – wspomnienia i  pamiątki z lat 1914-1945,   zorganizowanym przez Senator RP –  Margaret  Budner,  pod patronatem Ryszarda Czarneckiego – Posła Parlamentu Europejskiego. [W konkursie nagrodzono siedmioro uczniów  z Liceum Ogólnokształcącego w Kole. Prace zostały napisane w konwencji wspomnień o wydarzeniach, które miały miejsce    w naszym regionie w okresie 1914-45, ze szczególnym uwzględnieniem I i II wojny światowej. Były to historie osób –  często z najbliższej rodziny –  bezpośrednich świadków dramatycznych sytuacji z tamtych lat. Opiekę merytoryczną nad konkursem sprawowała polonistka z Liceum Ogólnokształcącego –  Joanna Kwiatkowska.]

W dziale Sylwetki zamieszczono  cztery biogramy. Pierwszy, autorstwa  Marcina Nowackiego,  przedstawia  ks. prałata  Serafina Opałko  – proboszcza kolskiej Parafii pod wezwaniem  Podwyższenia Krzyża Świętego i dziekana kolskiego w latach 1971-1986, który   zapisał się we wdzięcznej pamięci mieszkańców miasta  jako bardzo dobry proboszcz, świetny administrator parafii oraz dekanatu,  odnowiciel naszej wiekowej Fary i cmentarza,  oraz budowniczy nowych świątyń –  na Bliznej w Kole i w Ochlach. Był podpułkownikiem Wojska Polskiego i partyzantem odznaczonym  za męstwo – w czasie wojny i po niej –   wieloma medalami. Jego pogrzeb, 1 sierpnia 1986 r., był ogromną manifestacją patriotyczną tysięcy mieszkańców Koła i okolic.

Marcin Nowacki – magister geografii, absolwent Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza  w Poznaniu, nauczyciel geografii i przyrody w Szkole Podstawowej nr 2 im. Edwarda hrabiego Raczyńskiego w Komornikach oraz Liceum Ogólnokształcącym Mistrzostwa Sportowego im. Poznańskich Olimpijczyków    w Poznaniu, korespondent katolickiego tygodnika Idziemy.

Autorką kolejnego biogramu jest Urszula Pękacz. W artykule  przybliża  postać urodzonego w Kole, mieszkającego w Tarnowie Podgórnym – Dariusza Matysiaka – Honorowego Obywatela Miasta Koła, pasjonata historii lokalnej, od wielu lat działającego w naszym mieście na niwie kultury.  Kultywującego pamięć o Czesławie  Freudenreichu. Autora siedmiu powieści, reżysera sześciu spektakli teatralnych (siódmy w przygotowaniu), zawodowo pracującego jako informatyk.

Urszula Pękacz – absolwentka Studiów Prawniczych oraz  podyplomowych z zakresu prawa wspólnotowego Unii Europejskiej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.Od czwartej kadencji radna Rady Miejskiej w Kole, jej dwukrotna Przewodnicząca  i jedyna – w historii miasta – kobieta na tym stanowisku. Członek  Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą. Interesuje się psychologią, historią, literaturą (rozmiłowana w twórczości Stanisławy Fleszarowej-Muskat)  i ochroną środowiska.

W kolejnym biogramie, sylwetkę Ojca Oswalda Henryka Jasielskiego przedstawił ojciec –  Aleksander Sitnik. Ojciec Oswald od 2012 r. pełnił obowiązki przełożonego kolskiego Klasztoru OO. Bernardynów, podjął się kontynuacji dzieła restauracji zabytkowego kościoła i klasztoru bernardynów, dzięki czemu możemy cieszyć się, m.in. odrestaurowaną fasadą świątyni i klasztoru oraz nowym ogrodzeniem.

Aleksander Krzysztof Sitnik OFM –  doktor nauk humanistycznych w zakresie historii,  wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym o.o. Bernardy­nów  w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Orędowniczką pamięci ks. Bogumiła Kasprzaka jest Jadwiga Świgoniak. W swoim artykule przedstawia dowody, które znajdują się w Instytucie Pamięci Narodowej, potwierdzające  fakt represji i inwigilacji księdza przez Służbę Bezpieczeństwa. Ksiądz Kasprzak przybył do Koła w  marcu 1945 r. Objął administrowanie parafią Podwyższenia Krzyża Świętego, zorganizował życie religijne, wiernych otoczył duszpasterską troską. W czerwcu 1948 r. musiał opuścić Koło, został proboszczem kolegiaty w Kaliszu. W ramach represji był przenoszony z parafii do parafii; do czasu przejścia na emeryturę posługiwał jako proboszcz w Osięcinach, Zduńskiej Woli i Złoczewie. Zmarł 18 czerwca 1987 r. w wieku 92 lat. Pochowano go w rodzinnej Częstochowie.
Na zewnętrznej,  północnej ścianie fary, z fundacji Jadwigi Świgoniak, stypendystki ks. Kasprzaka, umieszczono tablicę upamiętniającą go jako „wybitnego wzorowego kapłana o niezwykłej wrażliwości społecznej”.

Jadwiga Świgoniak – emerytowana farmaceutka. Zaangażowana  społecznie na rzecz świątyń i religii. Autorka  biografii ks. Bogumiła Kasprzaka  Kapłan niezłomny.

 Numer,  jak zwykle,  zamykają opracowania: Kalendarium wydarzeń Ewarysta Jaśkowskiego i Nowości regionalistyczne  przygotowane przez Tomasza Nuszkiewicza, który zastąpił w tej rubryce pana Kazimierza Kasperkiewicza.

Ewaryst Jaśkowski – kolski regionalista, wieloletni pracownik administra­cji państwowej i samorządowej, członek Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą.

Tomasz Nuszkiewicz –  dyrektor Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, absolwent Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza  w Poznaniu oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, autor wielu publikacji o tematyce regionalistycznej i historycznej, członek Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła i Stowarzyszenia Króla Kazimierza Wielkiego.

Szanowni Państwo,

zdając sobie sprawę z bogactwa historii i tradycji Ziemi Kolskiej nie ustaniemy w wysiłkach, aby je przybliżać i popularyzować. A póki co, oddajemy do rąk Państwa kolejny numer periodyku Rocznik Kolski z nadzieją na jego życzliwe przyjęcie.

Publikacja Rocznika Kolskiego nie byłaby możliwa, bez przychylności i wsparcia  osób prywatnych i zakładów pracy, którym z całego serca dziękujemy.”