Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna

Szanowni Państwo,

przekazujemy w Wasze ręce kolejny, ósmy numer Rocznika Kolskiego. Zapowiadane w ubiegłym roku zmiany, uległy weryfikacji. Zgodnie z nowymi kryteriami i trybem oceny czasopism naukowych – opublikowanymi przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – musieliśmy wycofać się z procesu zabiegania o wpisanie na listę czasopism punktowanych. Zmianie uległ także skład komitetu redakcyjnego. Znaleźli się w nim reprezentanci środowisk: kulturalno-oświatowego i naukowego.
Kolejny numer Rocznika … merytorycznie nawiązuje do poprzednich. Zawarte w piśmie publikacje cechuje dogłębna analiza omawianych zagadnień. Autorzy artykułów są znanymi i cenionymi ekspertami w swoich dziedzinach. Czasopismo pomaga w nawiązaniu i podtrzymaniu więzi emocjonalnych z Ziemią Kolską, ukazuje historię i przykłady działań, które służą wspólnemu pożytkowi. Periodyk jest czytelny i znajdziecie w nim Państwo dużą dawkę nowych informacji.
W niniejszym numerze zamieszczono artykuły: Adama Grabowskiego, dr Mariusza Kaszyńskiego, ks. Andrzeja Mendroka, wygłoszone podczas sesji popularnonaukowej O mniejszościach narodowych i wyznaniowych w dziejach Ziemi Kolskiej, która odbyła się 8 maja 2015r. w Sali Sesyjnej Ratusza w Kole. Organizatorami sesji byli: Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, Urząd Miejski w Kole, Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Kole oraz Starostwo Powiatowe w Kole.
Od początku działalności wydawniczej cieszymy się bezinteresowną pomocą oraz współpracą wielu wybitnych: naukowców; działaczy gospodarczych, samorządowych i społecznych; nauczycieli i regionalistów. Staramy się o powiększenie ich grona. Zapraszamy na nasze łamy osoby popularyzujące wiedzę o regionie oraz wszystkich badaczy i zbieraczy regionalnych osobliwości.
Teksty zamieszczone w działach: Artykuły i materiały, Sylwetki, Nowości wydawnicze, Kalendarium wydarzeń w Kole poruszają tematykę: historii regionu, literatury i sztuki.

Naszą podróż po Roczniku … rozpoczynamy tekstem Barbary Gańczyk, Kłodawa wielokulturowa. Szkic problematyki.
Inspiracją do rozpoczęcia badań regionalnych nad problemem dotąd szerzej nieeksplorowanym była wspomniana już wcześniej sesja O mniejszościach narodowych i wyznaniowych w dziejach Ziemi Kolskiej. Współczesnym mieszkańcom Kłodawy najlepiej znana jest społeczność żydowska. Na zbadanie czekają Rosjanie i napływ germańskojęzyczny. Swój tekst dr Gańczyk buduje wokół zagadnień związanych z tymi dwoma społecznościami.

Barbara Gańczyk – dr nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, absolwentka Wydziału Filologii Polskiej UAM. Prezes Kłodawskiego Towarzystwa Kulturalnego. Regionalistka zajmująca się losem Żydów kłodawskich. W latach 2010-2011, w ramach projektu Dzieci Hioba. Ochrona pamięci o społeczności żydowskiej na obszarze „Solnej Doliny”, stworzyła bazę 3 100 nazwisk, wśród których zidentyfikowała 685 ofiar obozu Kulmhof 1942, członków kłodawskiej społeczności żydowskiej.

Kolejny autor – Adam Grabowski – w artykule Cmentarze ewangelicko-augsburskie w gminie Dąbie, przedstawił miejscowość jako Miasto Czterech Świątyń. Dąbie w XIX i na początku XXw. było miasteczkiem, w którym żyło kilka narodowości. Przede wszystkim mieszkali tu rdzenni Polacy. Potem, stopniowo zaczęli napływać tkacze z Niemiec i Holandii. Swoje miejsce znaleźli tu także Żydzi i Rosjanie – policjanci, nauczyciele i niektórzy urzędnicy carscy. Każda z tych narodowości wyznawała swoją religię i każda starała się mieć własne miejsce kultu i modlitwy.

Adam Grabowski, absolwent pomaturalnej szkoły dekoratorskiej w Pile, mistrz malarstwa budowlanego. Pracownik księgowości, dekorator w Fotooptyce Bydgoszcz i pracownik Powiatowej Spółdzielni Wielobranżowej w Kole. Jeden z założycieli Towarzystwa Przyjaciół Miasta Dąbia, od 8 lat prezes Towarzystwa. Dzięki niemu powstało wiele tablic memoriałowych, pomnik burmistrza Dąbia – Edmunda Czaplińskiego, słup milowy potwierdzający królewski rodowód miasta, lapidarium poświęcone poległym w czasie wojny i okupacji mieszkańcom. Przyczynił się do odbudowania cmentarzy ewangelickich w Dąbiu i w Cichmianie. Jest autorem trzech publikacji.

Ewaryst Jaśkowski jest autorem tekstów: Kolska lokalna prasa (artykuł zawiera zwięzłą charakterystykę prasy kolskiej ukazującej się od 1918r. aż do chwili obecnej) oraz Kalendarium wydarzeń w Kole w 2014 r. czyli syntetycznego przeglądu wydarzeń, opartego o szeroką gamę źródeł, poczynając od gazet, kronik, a na oficjalnych dokumentach kończąc.

Ewaryst Jaśkowski, regionalista kolski, wieloletni pracownik administracji państwowej i samorządowej, członek Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła n/Wartą. Opracował kilka artykułów prasowych i broszur poświęconych gminom: Sompolno oraz Koło. Jest autorem historii kolskiej orkiestry, współautorem wydawnictwa 650 wydarzeń na 650-lecie miasta Koła.

Ludność rosyjska, zazwyczaj określana mianem prawosławnej, stanowiła element napływowy, składający się głównie z urzędników rosyjskich, garnizonów wojskowych, żandarmerii, straży pogranicznej, nauczycieli, pracowników sądownictwa i różnych instytucji rządowych. Mariusz Kaszyński w artykule Prawosławni na ziemi kolskiej, nieco więcej miejsca poświęca dwóm postaciom, które pozytywnie zapisały się w pamięci mieszkańców Ziemi Kolskiej: Aleksandrowi hrabiemu Kreutzowi oraz Sergiuszowi Pawłowiczowi Rybnikowowi.

Mariusz Kaszyński – dr nauk humanistycznych w zakresie historii. Absolwent Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu – Wydziału Humanistycznego, (specjalność nauczycielska), oraz studiów podyplomowych w zakresie stosowania informatyki. Pracuje jako nauczyciel dyplomowany w Zespole Szkół Technicznych w Kole. Jest wiceprezesem Towarzystwa Przyjaciół Brudzewa im. Wojciecha z Brudzewa. Autor artykułów o tematyce historycznej, zamieszczanych w prasie lokalnej i ogólnopolskiej.

ks. Andrzej Mendrok w artykule Parafia Ewangelicka w Kole w latach 1919-1939 w świetle ksiąg metrykalnych przedstawia dzieje społeczności należącej do parafii ewangelickiej w Kole w bardzo ważnym i ciekawym okresie 20.lecia międzywojennego. Swoje dociekania i badania oparł przede wszystkim na materiale źródłowym – Księgach Metrykalnych Chrztów, Ślubów i Zgonów.

ks. Andrzej Mendrok ukończył Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie. W 1976r. został wyświęcony i rozpoczął służbę w parafii ewangelicko-augsburskiej Świętego Ducha w Koninie jako wikariusz, a później proboszcz. 31 grudnia 2011r. przeszedł na emeryturę.

Dariusz Racinowski w tekście Powołanie i działalność Stowarzyszenia Straży Ogniowej w Brdowie w latach 1912-1918 w świetle zachowanych protokołów zarządu pokazuje, że działalność straży – od początku jej istnienia – znacznie wykraczała poza ramy ratownictwa. Kolejne Zarządy Stowarzyszenia skupiały się nie tylko na zadaniach ściśle związanych z działaniami ratującymi dobytek oraz ludzi z pożarów, ale także na prowadzeniu szerokiej działalności społecznej na rzecz miejscowości i jej mieszkańców.

Dariusz Racinowski, mgr bibliotekoznawstwa i informacji naukowej Uniwersytetu Łódzkiego. Absolwent: studiów podyplomowych i licencjatu z filologii polskiej Uniwersytetu Warszawskiego; podyplomowych studiów: zarządzanie oświatą Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koninie; oraz psychopedagogiki i innych metod alternatywnych w nauczaniu Wyższej Szkoły Języków Obcych w Poznaniu. Pracuje w Zespole Szkół w Brdowie. Autor publikacji zwartych i artykułów o tematyce historycznej i społecznej. Wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Brdowskiej, wiceprezes Stowarzyszenia Młodzieżowy Klub Sportowy Brdów oraz jeden z organizatorów Dnia Dawcy Szpiku w Brdowie.

o. Aleksander K. Sitnik, jest autorem tekstu Bernardyni kolscy w okresie nasilonego terroru komunistycznego (1950-1955).  Jeszcze w czasie trwania II wojny światowej, po opublikowaniu przez komunistów manifestu PKWN w Lublinie, zaczęli oni prowadzić z kościołem katolickim grę polityczną, która miała go zmarginalizować. W czerwcu 1950r. na posiedzeniu Sekretariatu KC postulowano o: usunięcie ze szkół tych katechetów, którzy nie podpisali apelu sztokholmskiego (propagandowa akcja zbierania podpisów przeciwko broni masowego rażenia), zamkniecie klasztoru w Radecznicy (powodem była współpraca ojców Bernardynów z organizacjami niepodległościowymi; aresztowani zakonnicy zostali skazani na długoletnie więzienie – od 5 do 15 lat) oraz powołanie specjalnego referatu do spraw księży. Postulaty te były realizowane w kolejnych latach walki z kościołem. Oznaki religijności wywołały przeciwdziałania władz komunistycznych: antykościelne wiece, agresywną nagonkę w prasie oraz liczne prowokacje i utrudnienia. Mimo trudnych czasów kolscy bernardyni starali się prowadzić duszpasterstwo zwyczajne, nie tylko we własnym kościele, ale i poza nim. Misjonarze ludowi wygłaszali liczne: kazania, rekolekcje i misje. Ponadto prowadzili duszpasterstwo nadzwyczajne – otaczali opieką duchową szpital oraz przytułek dla starców. Niniejszy artykuł powstał na podstawie rękopisu przechowywanego w Archiwum Prowincji oo. Bernardynów Krakowie.

o. Aleksander K. Sitnik, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii. W Zakonie Braci Mniejszych bernardynów od 1990r. (obecnie w klasztorze bernardynów w Krakowie); świecenia kapłańskie otrzymał w 1997r. Wykłada historię Zakonu Braci Mniejszych oraz historię Kościoła na Wyższym Seminarium Duchownym oo. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Autorem tekstu Legalne organizacje społeczne w powiecie kolskim do 1914 r. jest Wojciech Jaworski.  Podstawę źródłową dziejów organizacji społecznych w powiecie kolskim w II poł. XIXw. stanowią archiwalia proweniencji państwowej. W Archiwum Państwowym w Łodzi przechowywany jest zespół Rząd Gubernialny Kaliski (1867-1915), który początkowo pośredniczył w procesie rejestrowania i nadzorował działalność organizacji społecznych, które stopniowo legalizował gubernator. W 1906r. jego funkcje w zakresie organizacji społecznych przejął powstały wówczas Kaliski Urząd Gubernialny do spraw Stowarzyszeń i Związków, który został włączony w skład zespołu Kancelaria Gubernatora Kaliskiego.  W latach 1887-1914 zalegalizowano w powiecie kolskim co najmniej 44 samodzielne organizacje i 20 oddziałów stowarzyszeń o szerszym zasięgu, w większości ogólnokrajowym, z siedzibą zarządu głównego w Warszawie. Najwięcej wśród nich było organizacji: rolniczych (13 samodzielnych i 3 oddziały), kredytowych (8), ochotniczych towarzystw pożarnych i stowarzyszeń spożywców (po 7), oddziałów towarzystw oświatowych (14).

Wojciech Jaworski – dr nauk humanistycznych w zakresie historii. Prowadzi badania nad dziejami społeczno-politycznymi ziem polskich w XIX i XXw. Autor pięciu książek naukowych: Struktura i wpływy syjonistycznych organizacji politycznych w Polsce w latach 1918-1939; Ludność żydowska w województwie śląskim w latach 1922-1939; Żydzi na Górnym Śląsku w latach 1945-1970; Syjoniści wobec rządu polskiego w okresie międzywojennym; Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864-1914 oraz 66 artykułów i materiałów naukowych, 9 publikacji popularnonaukowych.

10 listopada br. minęła 76. rocznica zamordowania przez hitlerowców Czesława Freudenreicha i jego córki Krystyny. W Kole odbyło się uroczyste odsłonięcie odnowionego grobowca rodziny Freudenreichów, uroczysta sesja oraz otwarcie wystawy na poddaszu Ratusza. Tekst Bożeny Gronert-Ubych Powinno być nam najdroższe to, co jest rodzime. Nota o Czesławie Freudenreichu, ukazuje go jako: człowieka oddanego celom społecznym i wkładającego wiele wysiłku w integrowanie społeczności, nie tylko poprzez organizowanie pracy będącej źródłem dochodów, ale także poprzez tworzenie lokalnej kultury; społecznika, oddanego sprawom miasta i kraju, biorącego udział w rozwoju i tworzeniu bazy oświatowej oraz propagującego postawy patriotyczne, będącego zawsze wzorem godnym do naśladowania.

Bożena Gronert-Ubych, absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Ukończyła Podyplomowe Studium Muzealnicze na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Pedagogiczne Studia Podyplomowe w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie. Pracowała w Państwowej Służbie Ochrony Zabytków w Koninie, a następnie w latach 1991-2011 w Muzeum Technik Ceramicznych w Kole. W 2005r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego uznał jej dorobek zawodowy jako kwalifikujący do zajmowania stanowiska kustosza w muzeach. W 2006r. otrzymała stypendium przyznawane corocznie przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego zasłużonym twórcom kultury. Jako pracownik Muzeum Technik Ceramicznych w Kole uczestniczyła w wielu projektach badawczych i wydawniczych. Była autorem i współtwórcą licznych ekspozycji instytucji. Pracowała z młodzieżą. W 2007r. praca z zainicjowanym przez nią Kółkiem Muzealnym została wyróżniona w Konkursie Izabella 2006 na najciekawsze wydarzenie muzealne w Wielkopolsce, w kategorii działalność edukacyjna.  Była inicjatorem i współorganizatorem festynu historycznego organizowanego w mieście Kole Na jarmarku królewskim i zjeździe rycerskim. To wydarzenie kulturalne otrzymało pierwszą nagrodę w konkursie Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach strategii rozwoju obszarów wiejskich organizowanym przez Marszałka Województwa Wielkopolskiego. Rok później, w tym samym konkursie, jej inicjatywa Kolskie średniowieczne spotkania artystyczne została nagrodzona trzecią nagrodą. Jest honorowym członkiem: Związku Ceramików Polskich, Stowarzyszenia Muzealników Polskich, Oddział Wielkopolski, Społecznej Rady Kultury miasta Koła.

Nowości regionalistyczne przygotowane i opracowane przez Kazimierza Kasperkiewicza, obejmują pozycje wydane w roku ubiegłym i bieżącym. Ta pierwsza grupa to wydawnictwa, które ukazały się w drugiej połowie ubiegłego roku, ale dwie z nich praktycznie weszły do obiegu czytelniczego dopiero na początku 2015r.

Kazimierz Kasperkiewicz, mgr filologii niemieckiej, emerytowany nauczyciel i od 1970r. tłumacz przysięgły. Autor i współautor blisko dwustu artykułów i publikacji zwartych dotyczących Koła i Ziemi Kolskiej. Honorowy prezes SPMK n/W.

Szanowni Państwo,
w nr 8 został zamieszczony biogram Ewarysta Jaśkowskiego, który w ubiegłym roku obchodził 80. urodziny. W ten sposób Komitet redakcyjny wraz z Wydawcami, pragnęli uhonorować społecznika i regionalistę, podkreślić jego wkład w rozwój miasta i obecne działania na rzecz dokumentowania wydarzeń w Kole oraz regionie.

Szanowni Państwo,
publikacja Rocznika … nie byłaby możliwa, gdyby nie przychylność i wsparcie wielu osób prywatnych i zakładów pracy, którym z całego serca dziękujemy. Z przyjemnością rekomendujemy Państwu zgromadzone w numerze teksty wraz z najlepszymi noworocznymi życzeniami.

Tekst: Aleksandra Kowalska