To już kolejna odsłona Rocznika Kolskiego. Promocja dwunastego numeru odbyła się 20 lutego 2020 r. w Sali Sesyjnej Ratusza
Przed rozpoczęciem części oficjalnej wysłuchano koncertu Zespołu wokalnego Sonatka.
Zespół tworzą cztery – niezwykle uzdolnione muzycznie – uczennice Szkoły Podstawowej nr 3 w Kole: Maja Żylińska, Gabriela Lityńska, Oliwia Walczak i Justyna Królik. Dziewczyny uczą się pod opieką muzyków-instruktorów – Aleksandry Szacownej-Błaszczyk i Heleny Bartosik. Zespół może poszczycić się I miejscem zdobytym w XV Ogólnopolskim Konkursie Piosenki KUMAK 2017 oraz Srebrnym Aplauzem 39. Międzynarodowego Dziecięcego Festiwalu Piosenki i Tańca w Koninie.
Z przemowy Aleksandry Kowalskiej – Dyrektora Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kole:
„Szanowni Państwo,
Pragnę powitać – w imieniu Komitetu Redakcyjnego oraz Wydawców Rocznika Kolskiego – naszych dostojnych Gości, w osobach Panów: Krzysztofa Witkowskiego – Burmistrza Miasta Koła, Leszka Brzezińskiego – Wiceburmistrza Miasta Koła, Artura Szafrańskiego – Sekretarza Powiatu Kolskiego oraz Radnych miejskich.
Witam: autorów, sponsorów, czytelników, media, moich współpracowników z Komitetu redakcyjnego.
Szanowni Państwo,
Rocznik Koski to wydawnictwo, które mówi o naszej przeszłości, a znajomość jej – zwłaszcza tej regionalnej – jest bardzo ważna i stanowi zachętę do budowania wśród mieszkańców tożsamości i poczucia przynależności lokalnej.
Dwunasty numer Rocznika Kolskiego wydawanego wspólnie przez: Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną, Miejski Dom Kultury, Muzeum Technik Ceramicznych i Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą, zawiera wiele różnorodnych opracowań, które mamy nadzieję, zostaną przyjęte z uwagą przez czytelników zainteresowanych dziejami naszego miasta i powiatu.
Dziękuję wszystkim zaangażowanym we współtworzenie periodyku, który stanowi ważny element naszej historii.
W obecnym numerze pojawiło się 13 tekstów reprezentujących różną tematykę i rozpiętość chronologiczną.
Dział Artykuły i materiały otwiera tekst Bożeny Gronert-Ubych O społecznym ruchu artystycznym w „Głosie Koła” z lat 1918-1919. W niepodległej Polsce rynek prasowy był słabo rozwinięty i należy docenić odnalezienie Głosu Koła, dzięki któremu możemy dowiedzieć się o najważniejszych wydarzeniach – z różnych dziedzin życia miasta – w pierwszych dniach niepodległej Polski.
Bożena Gronert-Ubych – absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, podyplomowego Studium Muzealniczego na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Pedagogicznych Studiów Podyplomowych w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Koninie. Od 2016 r. pracuje w Miejskim Domu Kultury w Kole jako specjalista ds. organizacji i promocji imprez kulturalnych. Jest inicjatorką i autorką projektów edukacyjnych ze środków zewnętrznych: Kolskie średniowieczne spotkania artystyczne, Zagrajmy jak w 1918 oraz wydarzenie zainspirowane Głosem Koła z 1918/19 r.
30 listopada 1918 r. ukazał się unikatowy – 40. numer Głosu Koła. Jego temat podjął Kazimierz Kasperkiewicz, opierając się na kserokopii udostępnionej przed laty przez śp. Bohdana Hellicha (oryginału numeru nie ma również w zbiorach Biblioteki Narodowej). Warto zapoznać się z najważniejszymi informacjami, zawartymi w tym numerze, a stanowiącymi dopełnienie tekstu Bożeny Gronert-Ubych.
Kazimierz Kasperkiewicz – mgr filologii niemieckiej Uniwersytetu Poznańskiego, emerytowany nauczyciel języka niemieckiego i od 1970 r. tłumacz przysięgły. Honorowy Obywatel Miasta Koła oraz Honorowy Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą.
Olędrzy wyznania ewangelickiego na terenach regionu konińskiego pojawili się licznie już w połowie XVIII w. Sprowadzani byli z Niderlandów, aby osuszać, karczować i uprawiać ziemię. Wsie posiadające przy nazwie określenia: Holendry, Holędry, Olędry, Olęderskie itp, to miejscowości, które nie istniałyby bez osadników. W artykule Bartosza Kiełbasy zaprezentowano osoby aktywnie i czynnie odkrywające zapomniane elementy dziedzictwa i historii olędrów (wspomnienia, zapomniane cmentarze), zajmujące się tą tematyką nieprofesjonalnie, często z zamiłowania. Ujawnione fakty i miejsca, poszerzają dotychczasowe piśmiennictwo naukowe i popularnonaukowe, są także ważne dla zawodowego historyka, czy archiwisty.
Bartosz Kiełbasa – absolwent Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Pedagog, regionalista (od 2007 r. członek: Towarzystwa Przyjaciół Konina, Towarzystwa Przyjaciół Parku im. Fryderyka Chopina oraz Społecznego Komitetu na Rzecz Renowacji Konińskich Nekropolii), członek/założyciel Wielkopolskiego Stowarzyszenia na Rzecz Ratowania Pamięci „Frydhof”, dziennikarz związany z miesięcznikiem regionalnym Koniniana (od grudnia 2016 r. redaktor prowadzący dodatku).
Kilkadziesiąt lat temu grupa mieszkańców Koła wyemigrowała do USA. Osiedlili się w Chicago, gdzie założyli klub polonijny Koło nad Wartą. Historię powstania i działalności Klubu przedstawia w swoim tekście Jacek Skrycki, który podczas pobytu w Chicago przez wiele lat działał w tym Klubie.
Jacek Skrycki – urodził się w Kole, w rodzinie nauczycielskiej. Tu ukończył Szkołę Podstawową Nr 3 i Liceum Ogólnokształcące. W 1976 r. pracował w bibliotece pedagogicznej, domu kultury oraz w kinie Młoda Gwardia. Rok później – w Szklarskiej Porębie – rozpoczął pracę w Wojskowym Zespole Wypoczynkowym. Zaocznie studiował turystykę i hotelarstwo, ukończył dwuletni kurs przewodnicki i został licencjonowanym przewodnikiem turystycznym (w tym charakterze pracował przez kilkanaście lat). Od połowy lat 90-tych, na podstawie tzw. „zielonej karty” mieszkał i pracował w Chicago, czynnie działał w Klubie Koło n/Wartą (zrzeszającym Kolan). W roku 2002 otrzymał obywatelstwo amerykańskie, nie zrzekając się polskiego. Sześć lat później wrócił do Polski, do Warszawy. Od czterech lat mieszka w rodzinnym Kole. Aktywnie uczestniczy w życiu miasta i powiatu, angażując się w działalność społeczną i regionalistyczną. Interesuje się przeszłością miasta i zachowaniem pamiątek po przodkach. Odnalazł wśród pamiątek rodzinnych i przekazał obywatelom miasta – na rzecz Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kole – oryginalne egzemplarze „Głosu Koła” z lat 1918 – 19. Zabytkowe gazety stały się inspiracją do powstania widowiska muzycznego i wernisażu wystawy, który odbył się 3 maja 2019 r. w Miejskim Domu Kultury.W ubiegłym tygodniu przekazał Muzeum Technik Ceramicznych własnoręcznie wykonany album fotograficzny poświęcony Czesławowi Freudenreichowi. Jest członkiem Zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą.
19 lutego 2019 r. w Ratuszu kolskim, z okazji 100 – lecia Powstania Wielkopolskiego, miało miejsce spotkanie z Anną Marią Anders, córką generała Władysława Andersa. W czasie spotkania przedstawiono część życiorysu generała dotyczącą jego udziału w walkach powstańczych na terenie Wielkopolski. Zamieszczony w bieżącym numerze Rocznika … artykuł Piotra Wąsowicza jest dopełnieniem tego wystąpienia. Autor skupił się przede wszystkim na zaangażowaniu Władysława Andersa w tworzenie Armii Wielkopolskiej.
Dr Piotr Wąsowicz – dr nauk humanistycznych. Absolwent Uniwersytetu Adama Mickiewicza i Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Wieloletni nauczyciel i dyrektor szkół. Obecnie Dyrektor Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki Publicznej w Dąbiu. Autor prac z zakresu historii Polski, m.in. Wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku w historiografii i publicystyce polskiej oraz publikacji regionalnych dotyczących Dąbia i okolic, w tym Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.
Z artykułu Krzysztofa Witkowskiego dowiemy się jakim majątkiem dysponowała kolska fara w XVII wieku. Inwentarz kościoła znajduje się w staropolskiej księdze miejskiej Koła. Z tego typu inwentarzami spotykamy się w wizytacjach kanonicznych parafii, rzadziej w aktach miejskich. Taki wpis do ksiąg miejskich nadawał mu urzędową wiarygodność. W niniejszym artykule przedstawione zostało tłumaczenie tego źródła na język polski (w części tekst oryginalny zapisany jest po staropolsku i tu pisownia została zachowana).
Krzysztof Witkowski – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, mediewista i muzealnik. Specjalista w zakresie public relations. Regionalista, pasjonat i badacz dziejów ziemi kolskiej, zakonu Bernardynów oraz polskiego średniowiecza. Członek Komitetu Redakcyjnego czasopisma naukowego Polonia Maior Orientalis. Autor licznych książek i artykułów na powyższe tematy. Jego aktywna pracy na stanowisku dyrektora Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, zaowocowała wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, m.in. Odznaką Honorową Za zasługi dla województwa wielkopolskiego. Jest również prawnikiem (aplikantem radcowskim III roku). Od listopada 2018 r. jest burmistrzem Miasta Koła.
W dziale Wspomnienia zamieściliśmy – opracowane przez Wiktorię Słodzińską, uczennicę klasy II b Liceum Ogólnokształcącego w Kole – wspomnienia Marii Tyrańskiej, mieszkanki Koła, absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, malarki i wieloletniej pedagożki. Praca zdobyła pierwsze miejsce w konkursie Między pokojem a wojną – wspomnienia i pamiątki z lat 1914-1945, zorganizowanym przez Senator RP – Margaret Budner, pod patronatem Ryszarda Czarneckiego – Posła Parlamentu Europejskiego. [W konkursie nagrodzono siedmioro uczniów z Liceum Ogólnokształcącego w Kole. Prace zostały napisane w konwencji wspomnień o wydarzeniach, które miały miejsce w naszym regionie w okresie 1914-45, ze szczególnym uwzględnieniem I i II wojny światowej. Były to historie osób – często z najbliższej rodziny – bezpośrednich świadków dramatycznych sytuacji z tamtych lat. Opiekę merytoryczną nad konkursem sprawowała polonistka z Liceum Ogólnokształcącego – Joanna Kwiatkowska.]
W dziale Sylwetki zamieszczono cztery biogramy. Pierwszy, autorstwa Marcina Nowackiego, przedstawia ks. prałata Serafina Opałko – proboszcza kolskiej Parafii pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego i dziekana kolskiego w latach 1971-1986, który zapisał się we wdzięcznej pamięci mieszkańców miasta jako bardzo dobry proboszcz, świetny administrator parafii oraz dekanatu, odnowiciel naszej wiekowej Fary i cmentarza, oraz budowniczy nowych świątyń – na Bliznej w Kole i w Ochlach. Był podpułkownikiem Wojska Polskiego i partyzantem odznaczonym za męstwo – w czasie wojny i po niej – wieloma medalami. Jego pogrzeb, 1 sierpnia 1986 r., był ogromną manifestacją patriotyczną tysięcy mieszkańców Koła i okolic.
Marcin Nowacki – magister geografii, absolwent Wydziału Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, nauczyciel geografii i przyrody w Szkole Podstawowej nr 2 im. Edwarda hrabiego Raczyńskiego w Komornikach oraz Liceum Ogólnokształcącym Mistrzostwa Sportowego im. Poznańskich Olimpijczyków w Poznaniu, korespondent katolickiego tygodnika Idziemy.
Autorką kolejnego biogramu jest Urszula Pękacz. W artykule przybliża postać urodzonego w Kole, mieszkającego w Tarnowie Podgórnym – Dariusza Matysiaka – Honorowego Obywatela Miasta Koła, pasjonata historii lokalnej, od wielu lat działającego w naszym mieście na niwie kultury. Kultywującego pamięć o Czesławie Freudenreichu. Autora siedmiu powieści, reżysera sześciu spektakli teatralnych (siódmy w przygotowaniu), zawodowo pracującego jako informatyk.
Urszula Pękacz – absolwentka Studiów Prawniczych oraz podyplomowych z zakresu prawa wspólnotowego Unii Europejskiej Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.Od czwartej kadencji radna Rady Miejskiej w Kole, jej dwukrotna Przewodnicząca i jedyna – w historii miasta – kobieta na tym stanowisku. Członek Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą. Interesuje się psychologią, historią, literaturą (rozmiłowana w twórczości Stanisławy Fleszarowej-Muskat) i ochroną środowiska.
W kolejnym biogramie, sylwetkę Ojca Oswalda Henryka Jasielskiego przedstawił ojciec – Aleksander Sitnik. Ojciec Oswald od 2012 r. pełnił obowiązki przełożonego kolskiego Klasztoru OO. Bernardynów, podjął się kontynuacji dzieła restauracji zabytkowego kościoła i klasztoru bernardynów, dzięki czemu możemy cieszyć się, m.in. odrestaurowaną fasadą świątyni i klasztoru oraz nowym ogrodzeniem.
Aleksander Krzysztof Sitnik OFM – doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym o.o. Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej.
Orędowniczką pamięci ks. Bogumiła Kasprzaka jest Jadwiga Świgoniak. W swoim artykule przedstawia dowody, które znajdują się w Instytucie Pamięci Narodowej, potwierdzające fakt represji i inwigilacji księdza przez Służbę Bezpieczeństwa. Ksiądz Kasprzak przybył do Koła w marcu 1945 r. Objął administrowanie parafią Podwyższenia Krzyża Świętego, zorganizował życie religijne, wiernych otoczył duszpasterską troską. W czerwcu 1948 r. musiał opuścić Koło, został proboszczem kolegiaty w Kaliszu. W ramach represji był przenoszony z parafii do parafii; do czasu przejścia na emeryturę posługiwał jako proboszcz w Osięcinach, Zduńskiej Woli i Złoczewie. Zmarł 18 czerwca 1987 r. w wieku 92 lat. Pochowano go w rodzinnej Częstochowie.
Na zewnętrznej, północnej ścianie fary, z fundacji Jadwigi Świgoniak, stypendystki ks. Kasprzaka, umieszczono tablicę upamiętniającą go jako „wybitnego wzorowego kapłana o niezwykłej wrażliwości społecznej”.
Jadwiga Świgoniak – emerytowana farmaceutka. Zaangażowana społecznie na rzecz świątyń i religii. Autorka biografii ks. Bogumiła Kasprzaka Kapłan niezłomny.
Numer, jak zwykle, zamykają opracowania: Kalendarium wydarzeń Ewarysta Jaśkowskiego i Nowości regionalistyczne przygotowane przez Tomasza Nuszkiewicza, który zastąpił w tej rubryce pana Kazimierza Kasperkiewicza.
Ewaryst Jaśkowski – kolski regionalista, wieloletni pracownik administracji państwowej i samorządowej, członek Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła nad Wartą.
Tomasz Nuszkiewicz – dyrektor Muzeum Technik Ceramicznych w Kole, absolwent Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, autor wielu publikacji o tematyce regionalistycznej i historycznej, członek Stowarzyszenia Przyjaciół Miasta Koła i Stowarzyszenia Króla Kazimierza Wielkiego.
Szanowni Państwo,
zdając sobie sprawę z bogactwa historii i tradycji Ziemi Kolskiej nie ustaniemy w wysiłkach, aby je przybliżać i popularyzować. A póki co, oddajemy do rąk Państwa kolejny numer periodyku Rocznik Kolski z nadzieją na jego życzliwe przyjęcie.
Publikacja Rocznika Kolskiego nie byłaby możliwa, bez przychylności i wsparcia osób prywatnych i zakładów pracy, którym z całego serca dziękujemy.”