Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna

Już od kilkunastu lat, wczesną wiosną,  gościmy w naszej placówce Jacka Nowaczyka, Naczelnika Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Kole. Pokazy multimedialne naszego gościa wprowadzają młodzież w ważne tematy związane z ochroną środowiska. W tym roku, uczniowie Szkoły Podstawowej nr 5 w Kole,  wysłuchali prelekcji połączonej z pokazem multimedialnym, poruszającej gorący  temat wpływu jakości powietrza na nasze zdrowie.

Jak wiemy, oddychamy od chwili narodzin do  śmierci. Jest to podstawowa i stała potrzeba wszystkich organizmów żyjących na Ziemi. Zła jakość powietrza: szkodzi naszemu zdrowiu i środowisku, prowadzi do strat ekonomicznych. Zanieczyszczenie powietrza w Europie,  szczególnie  pyłem zawieszonym i ozonem obniża średnią długość życia.

Różne zanieczyszczenia mogą mieć jednak różne źródła i różne skutki.

Pył zawieszony (PM10 i PM 2.5) jest zanieczyszczeniem powietrza, które przynosi największe szkody.  Jest tak lekki, że może unosić się w powietrzu. Niektóre jego cząstki (jedna trzydziesta do jednej piątej średnicy ludzkiego włosa), nie tylko wnikają głęboko do naszych płuc, ale również przedostają się, podobnie jak tlen,  do krwiobiegu.

Niektóre pyły emitowane są bezpośrednio do atmosfery. Inne są wynikiem reakcji chemicznych z udziałem gazów będących prekursorami – dwutlenku siarki, tlenków azotu i amoniaku, oraz lotnych związków organicznych. W pyle zawieszonym znaleźć można także niektóre metale ciężkie: arsen, kadm, rtęć i nikiel. Z badania przeprowadzonego niedawno przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) wynika, że zanieczyszczenie pyłem drobnym (PM2.5, tj. cząstką o średnicy nie większej niż 2,5 mikrometra) może stanowić większe zagrożenie dla zdrowia niż pierwotnie szacowano. Jak wynika z publikacji WHO pt. „Review of evidence on health aspects of air pollution”, długotrwała ekspozycja na pył zawieszony może wywoływać miażdżycę, niekorzystne wyniki porodu, choroby układu oddechowego u dzieci. W badaniu zasugerowano również  negatywny związek z rozwojem układu nerwowego, funkcją poznawczą i cukrzycą, a także wzmocniono związek przyczynowo-skutkowy między PM2.5 a zgonami spowodowanymi chorobami układu krążenia i układu oddechowego.

Szczególną i wysoce reaktywną postacią tlenu, składającą się z trzech atomów tlenu,  jest ozon. W stratosferze ozon ochrania nas przed niebezpiecznym,  ultrafioletowym promieniowaniem Słońca,  ale w troposferze jest  ważnym zanieczyszczeniem, które wpływa na zdrowie publiczne i  przyrodę. W warstwie przyziemnej ozon  jest wynikiem złożonych reakcji chemicznych pomiędzy gazami będącymi prekursorami – tlenkiem azotu i niemetanowymi lotnymi związkami organicznymi. W powstawaniu ozonu uczestniczą również metan i tlenek węgla. Ozon jest silnie toksyczny i agresywny. Jego wysoki poziom  powoduje korozję materiałów, budynków i żywych tkanek. Ogranicza on zdolność roślin do przeprowadzania fotosyntezy oraz utrudnia przyswajanie dwutlenku węgla. Ponadto  utrudnia rozmnażanie i wzrost roślin, co prowadzi do niższych plonów i ogranicza wzrost lasów. W ludzkim ciele  powoduje zapalenie płuc i oskrzeli, wpływa  na choroby układu krążenia.

Co jeszcze szkodliwego zawiera powietrze ?

Samochody, ciężarówki, elektrownie i inne zakłady przemysłowe potrzebują energii. Prawie wszystkie pojazdy i zakłady wykorzystują jakiegoś rodzaju paliwo i spalają je, aby uzyskać energię. Spalanie zazwyczaj zmienia postać wielu substancji, w tym azotu. Gdy wchodzi on w reakcję w tlenem, w powietrzu powstają tlenki azotu (w tym dwutlenek azotu NO2). W reakcji z atomami wodoru, powstaje amoniak (NH3), który jest kolejnym zanieczyszczeniem powietrza wywołującym poważne negatywne skutki dla zdrowia człowieka i środowiska. Procesy spalania uwalniają wiele innych zanieczyszczeń powietrza – od dwutlenku siarki i benzenu, po tlenek węgla i metale ciężkie. Niektóre z nich wywierają krótkoterminowy wpływ na zdrowie człowieka, inne – metale ciężkie i trwałe zanieczyszczenia organiczne – akumulują się w środowisku. Przedostają się one do naszego łańcucha żywnościowego, a w rezultacie trafiają na nasz stół. Inne zanieczyszczenia, takie jak benzen, mogą niszczyć materiał genetyczny komórek i powodować nowotwory.

Inne znane rakotwórcze zanieczyszczenie, benzo(a)piren (B(a)P), jest uwalniane głównie w procesie spalania drewna lub węgla w piecach domowych. Kolejnym źródłem B(a)P są spaliny samochodowe. B(a)P, który można znaleźć w pyle zawieszonym,  jest nie tylko rakotwórczy, ale może również podrażniać oczy, nos, gardło i oskrzela.